De mens is altijd al een zoetekauw geweest. Zoet wordt geassocieerd met lief en gezellig. In de loop van de tijd ontdekte men steeds nieuwe manieren om voeding zoet te maken.
Onder zoetstoffen of zoetmakers verstaan we alle stoffen die zoet smaken. De zoetmakende kracht kan enorm variëren.

Natuurlijke intensieve zoetstoffen: zij smaken (veel) zoeter dan suiker.

Een nieuwe zoetstof die waarschijnlijk binnenkort (2021) wordt toegelaten heet monk fruit. Monnikskruidextract of monk fruit is sinds 2010 in de VS toegelaten maar nog niet in Europa. De zoetstof wordt verkregen uit het sap van de vrucht. Het is een komkommerachtige plant, een kleine ronde vrucht die heel zoet smaakt en amper calorieën geeft uit Zuid-China en Noord-Thailand. Er zijn geen gevallen van allergie gemeld, maar je hebt een verhoogde kans op een allergische reactie als je allergisch bent voor suikermeloen, meloen, pompoen, courgette, watermeloen of komkommer.
Stevia, de bekendste van de steviolglycosiden, is E960. Deze zoetstof wordt gewonnen uit de bladeren van de plant maar heeft een bittere nasmaak. Ongeveer 200 keer zoeter dan suiker.
Thaumatine is een zoetsmakend eiwit uit het Katemfe fruit een plant in West-Afrika. Omdat het een eiwit is kan je er wel allergisch op reageren, maar tot op heden is er geen allergie beschreven. De zoetkracht is ongeveer 2000 keer meer dan suiker.
Neohesperidine DC E 959 wordt verkregen door sinaasappelschillen met loog (basische stof) te behandelen en zo krijg je een zeer zoete verbinding. Deze is 400 tot 600 keer zoeter dan suiker. Geen allergie beschreven.

Extensieve zoetstoffen smaken minder zoet dan suiker.

Sorbitol komt voor in fruitsoorten zoals: lijsterbes, peren, pruimen, appels, abrikozen, perziken.
Moet strikt gemeden worden bij een erfelijke fructose-intolerantie.
Mensen met prikkelbare darmen kunnen ook darmklachten krijgen na het eten van sorbitol, de hoeveelheid waarop men reageert is individueel.
Xylitol wordt gewonnen uit de resten van maïskolven. Het blijkt ook tandbederf tegen te gaan waardoor het vaak in tandpasta en kauwgom zit.
Suikeralcoholen zoals sorbitol, xylitol worden in de dikke darm gefermenteerd door darmbacteriën waardoor er gasvorming ontstaat wat bij sommige personen kan leiden tot klachten zoals: krampen, heel winderig, diarree …
Tagatose wordt verkregen uit melksuiker (lactose). Er kunnen nog kleine hoeveelheden lactose inzitten waardoor dit bij lactose-intolerantie klachten kan geven.

Suiker

Het oudste en meest gebruikte zoetmiddel is natuurlijk sacharose, sucrose of gewoon suiker genoemd. Dit wordt gewonnen uit suikerbieten, suikerriet of suikerpalm.
Om de witte kleur te verkrijgen is er sulfiet toegevoegd, dit is bij wet bepaald en moet dan niet op de verpakking vermeld worden, namelijk 10 mg per kg of liter product. Enkel bij gevoelige personen zal dit afhankelijk van de consumptie van suiker kunnen klachten geven.

Glucosefructosesiroop (HFCS)

Deze wordt gemaakt van maïs. De zoetkracht komt vooral van de aanwezige fructose. Het gebruik neemt toe omdat het goedkoper is dan riet- of bietsuiker.

Glucose

Komt voor in de vorm van HFCS en glucosestroop. De stroop wordt industrieel gemaakt door zetmeel chemisch/enzymatisch af te breken. Alle organen hebben glucose nodig om te kunnen functioneren. Het lichaam verkrijgt glucose door zetmeel (aardappelen, graanproducten, fruit) te splitsen.

Fructose

Smaakt veel zoeter dan sacharose en glucose. Komt van nature voor in fruit, honing. Probleem is dat er tegenwoordig vaak fructose wordt toegevoegd in voedingsmiddelen waardoor de lever het teveel omzet in lichaamsvet. Teveel verhoogd de LDL cholesterol (slechte cholesterol).
Mensen met fructose-intolerantie nemen de fructose niet op in het bloed waardoor die in de dikke darm terecht komt en gaat fermenteren. Dit leidt tot klachten zoals winderig, diarree, krampen…
Een erfelijke fructose-intolerantie moet strikt alle fructose en sorbitol mijden. Dit kan anders leiden tot ernstige lever, nierbeschadiging en hypoglycemie.

Bron: Allergie en voeding 3/2020