Meer dan ooit is het belangrijk om aandacht te vragen voor coeliakie (spreek uit seuliakie).
De laatste jaren is glutenvrij eten een hype, een populair gezondheidsdieet geworden. Voor mensen met coeliakie is het ernstige werkelijkheid, zij moeten levenslang glutenvrij eten.
Mensen die vanuit eigen keuze – en vaak zonder een diagnose – glutenvrij gaan eten, doen dat veelal maar tijdelijk, of gedurende een aantal maaltijden per dag. Mensen met echt coeliakie of gediagnosticeerde glutensensitiviteit (non-celiac glutensensitivity) zouden daar behoorlijk ziek van kunnen worden.
Naar schatting lijdt één op de honderd mensen aan glutenintolerantie, maar amper tien procent is zich daar bewust van. Wat betekent dat in België meer dan 50.000 mensen nog niet gediagnosticeerd zijn. Hierdoor lopen patiënten meer risico op complicaties zoals osteoporose, neurologische aandoeningen en in zeldzame gevallen zelfs dunnedarmkanker.
Hoe komt het dat zoveel mensen niet doorhebben dat ze slecht tegen gluten kunnen?
Gluten (van het Latijnse woord voor lijm) is een kleefstof uit de eiwitten van graankorrels die van nature voorkomt in tarwe (ook in spelt), rogge en gerst, maar niet in haver, boekweit ( opgelet, haver en boekweit kunnen wel gecontamineerd zijn met gluten, let daarom op het glutenvrij logo als je zeker wil zijn), rijst en maïs.
Gluten geven bij de bereiding stevigheid en elasticiteit aan het brood. Gluten bestaan uit glutenine en gliadine. Het zijn deze laatste die bij mensen met glutenintolerantie auto-immuunreacties in de dunne darm veroorzaken, waardoor het darmslijmvlies ontsteekt en beschadigd raakt. Dat leidt dan weer tot verminderde opname van voedingstoffen en darmklachten.
De oorzaak van glutenintolerantie is niet gekend. Erfelijkheid lijkt een rol te spelen en wat opvalt is, dat het bij vrouwen twee keer zo vaak voorkomt.
Bij kinderen wordt coeliakie soms al in het eerste levensjaar ontdekt, zodra ze hun eerste boterhammetjes of granenpap eten.
Bij klachten als diarree, overgeven, een opgezette buik, verminderde eetlust en veel huilen moeten de alarmbellen gaan rinkelen. Bij een grote groep zijn de klachten helaas vaag en wordt de diagnose daardoor gemist.
De klachten kunnen ook op latere leeftijd beginnen. Bij volwassenen zijn de klachten vaak uiteenlopender: diarree of juist constipatie, buikpijn, een opgeblazen gevoel, gewichtsverlies of juist gewichtstoename, maar ook vermoeidheid, hoofdpijn of bloedarmoede of ijzertekort. Omdat daarbij niet altijd aan glutenintolerantie wordt gedacht, kan het jaren duren voordat de diagnose wordt gesteld.
Naast glutenintolerantie bestaat er ook glutensensitiviteit (non-celiac glutensensitivity). Deze mensen hebben klachten na het eten van gluten, zonder dat coeliakie vastgesteld wordt. Zij voelen zich beter door het schrappen van gluten uit hun eetpatroon.
Wat te doen als je coeliakiesymptomen herkent?
Denk je glutenintolerant of -sensitief te zijn, ga dan altijd aar de huisarts om na te gaan of gluten de oorzaak van je klachten kunnen zijn. Ga vooral niet zelf gluten mijden zonder dat dit onderzocht werd dat dit de oorzaak is van je klachten. Een bloedafname kan meer duidelijkheid geven over de antistoffen die het lichaam tegen gluten aanmaakt. Bij een positief resultaat, raadpleeg je best een maag-darmspecialist voor een biopsie van het dunne-darmslijmvlies, wat het mogelijk maakt om de diagnose van coeliakie te bevestigen.
Heb je inderdaad glutenintolerantie, dan is er goed en minder goed nieuws. Laat ons met het slechte nieuws beginnen: je geraakt er niet meer vanaf!
Coeliakie is een auto-immuunziekte ‘voor altijd’ en je moet levenslang een glutenvrij dieel volgen.
Over naar het goede nieuws: door het volgen van een glutenvrij dieet kan de beschadigde darmwand weer helemaal herstellen.
Een glutenvrij dieet klinkt als: ‘nu kan ik nooit meer lekker eten’.
Dat valt gelukkig reuze mee. Je kan inderdaad niet alles meer eten (gluten komt in de gekste producten voor), maar je kan ook heel veel wél eten: aïs, quinoa, aardappelen, (zilvervlies)rijst, peulvruchten, groenten, fruit, vlees, vis, eieren en melkproducten, om maar wat te noemen, het kan allemaal! Zolang ze maar onbewerkt zijn. Daarnaast heb je in de gewone supermarkt al veel glutenvrije producten zoals brood, gebak, koekjes, pasta …
Kant-en klare producten zoals aardappelpuree, fruityoghurt of chips vormen een risico. Gluten kunnen ook in minder voor de hand liggende producten voorkomen. Zo is bier niet glutenvrij en kunnen zelfs handzeep, cosmetica, wegwerpservies, voedingssupplementen en sommige medicijnen gluten bevatten. Controleer dus niet enkel de ingrediëntenlijst van voedingsmiddelen, maar ook de bijsluiters. Gluten is immers één van de veertien allergenen die verplicht duidelijk zichtbaar op de ingrediëntenlijst moeten staan.
En nog een nieuwe levenslange attitude: bereidingen in de keuken gebeuren voortaan met extra aandacht 😉. Want één broodkruimel kan al buikpijn veroorzaken.
Het mes waarmee een gewone boterham is gesneden, kan niet meer worden gebruikt voor een glutenvrije boterham, maar moet eerst afgewassen worden.
Wat betreft de broodplank, het bord, de boter, de confituur, de frietketel, de broodrooster … deze kunnen niet gedeeld worden, daar moet een eigen exemplaar van voorzien worden. In een huishouden met meerdere mensen is het dus steeds opletten geblazen om de glutenvrije producten niet te contamineren met glutenbevattende producten. Het glutenvrij dieet is niet eenvoudig, maar een allergiediëtist helpt je graag met tips en tricks.
Denk nu niet dat een glutenvrij leven voor iederéén gezonder is, dat lijkt een beetje de hype op dit moment. Voor wie denkt dat brood en bijgevolg gluten gewoon niet gezond zijn en dat je ze best mijdt, kunnen we kort zijn: voor gezonde darmen is er niets mis met gluten. Je darmen hebben de vezels uit volkorenbrood zelfs nodig.
Kris