Wanneer je voor het eerst te maken krijgt met het fodmap-dieet, word je overdonderd door de regeltjes, de beperkingen en de details. Het is dan ook geen normaal dieet, het is niet om gewicht te verliezen en het is al zeker geen gehyped dieet! Het is om je te helpen uitzoeken welke voedingsmiddelen verantwoordelijk zijn voor de pijnlijke klachten van je prikkelbare darm. Alle FODMAP’s komen in dezelfde emmer terecht! Het is belangrijk te achterhalen hoe hoog die emmer bij jou gevuld mag worden zonder dat er klachten optreden. Neem je meer FODMAP’s in dan je kan verteren en opnemen in de dunne darm, dan komt het overschot onverteerd in de dikke darm terecht. Dit resulteert bij gevoelige personen in klachten.
De vraag die ik dan ook vaak te horen krijg in mijn praktijk is: “Maakt het uit of ik per ongeluk iets FODMAP-rijk eet? En moet ik dan helemaal opnieuw beginnen? Wat is de schade wanneer je een fout maakt tegen het laag FODMAP-dieet?”
Daarvoor moet je eerst begrijpen dat FODMAP’s de darm niet beschadigen. Ze kunnen leiden tot een aantal IBS-symptomen, maar ze leiden niet tot (langdurige) schade. Dus wanneer je hoog FODMAP voedsel eet, kan je daar een paar dagen van af zien, maar je zal bekomen van de klachten van de fodmaps. Je moet dus niet van nul opnieuw beginnen!
Afhankelijk van in welke van de 3 fasen van het laag FODMAP-dieet je momenteel zit, kan dit verschillende gevolgen geven.
Fase 1 (eliminatie / beperking):
In de beginfase van het laag FODMAP-dieet, is de kans op fouten reëel. Vergeet niet dat de beperkingen eerder complex zijn, wat het moeilijk maakt om het dieet op punt te krijgen vanaf de eerste dag.
In de eerste fase is het daarom echt belangrijk om je emmertje zo leeg mogelijk te maken en volg je het dieet best zo strikt mogelijk. Een kleine fout of een kleine afwijking helpt niet je dieet naar de boem, maar hoe beter je je aan de regels houdt, hoe beter we kunnen inschatten of we op het juiste spoor zitten.
Het doel van de eerste fase is immers om na te gaan of het verlagen van de FODMAP-inname jouw IBS-symptomen verbetert. Dus zolang je je best doet, zelfs met af en toe een foutje, moet je in staat zijn om te zien of het dieet helpt. En als je een fout maakt, schrijf dan op wat je gegeten hebt en welke de symptomen zijn die je ervaart. Dat kan een aanwijzing geven over welke FODMAP’s je de meeste kans op een reactie geven. Deze fase hoeft echt maar 4 tot 6 weken te duren, maak het niet langer door je niet strikt aan het dieet te houden.
Fase 2 (herintroducties / testen van de tolerantie):
Hoewel het nooit een 100% perfect dieet is, zullen fouten tijdens deze tweede fase het grootste effect hebben. Het doel van deze fase is je persoonlijke tolerantie voor FODMAP’s te testen door herintroductie van één specifieke FODMAP per keer en na te gaan hoe je buik reageert. Dus als je fouten maakt op hetzelfde moment wanneer je een voedingsmiddel test, weet je niet of de reactie die je ervaart, te wijten was aan de geteste FODMAP of een gevolg is van de fout.
Wat moet je dan doen als je een fout in deze fase maakt? Noteer de reactie en laat je darm weer volledig tot rust komen vooraleer je een nieuwe FODMAP test. Het is ook een goed idee om de laatste test opnieuw uit te voeren, zodat je zeker bent van het resultaat.
Fase 3 (way of life / gemodificeerd laagODMAP-dieet):
Dit is de fase waarin fouten er niets toe doen, met uitzondering van de reactie op je lichaam. In deze fase, heb je alle testen gedaan en weet je wat je buik wel en niet kan verdragen. Je volgt nu een minder strenge versie van het laag FODMAPieet op basis van je persoonlijke toleranties.
In deze fase, zullen er momenten zijn waarop je besluit om je grenzen te verleggen en opzettelijk iets probeert te eten dat problematisch kan zijn, alleen maar om het resultaat te zien. Als je reageert, dan weet je dat je nog steeds problemen hebt met die FODMAP en kan je dit terug vermijden. Als je niet reageert, dan is jouw ‘fout’ waardevolle informatie, die suggereert dat jouw tolerantieniveau veranderd kan zijn. Dit stelt je in staat om je dieet verder uit te breiden.
Wat is nu de beste strategie om fouten op het laag FODMAP-dieet te voorkomen?
Zorg ervoor dat je weet welke voedingsmiddelen veilig zijn en welke best worden vermeden. In wezen moet je er dus voor zorgen dat je lijsten accuraat zijn.
Dit bekom je door je te houden aan volgende 3 regels:
- Zoek hulp bij een allergiediëtiste die voldoende FODMAP-expertise heeft en jou kan voorzien van up-to-date informatie. Ga niet op onderzoek bij dokter Google, waar vaak verouderde informatie wordt vermeld!
- Gebruik betrouwbare apps die de lijsten van lage en hoge FODMAP- voedingsmiddelen bevatten. Ik adviseer de Monash University Low FODMAP Diet app of de Vlaamse app van onze collega Ann Parmentier.
- Zorg ervoor dat je de ingrediënten van elke maaltijd of verpakt voedingsmiddel controleert op (verborgen) FODMAP’s. Spreek dus met de persoon die de maaltijd klaarmaakt of voorzie zelf een veilige maaltijd. Eenmaal je weet wat in de maaltijd zit, kan je dit toetsen aan de toegelaten lijsten.
Toegegeven, deze stap loopt niet altijd volgens plan, omdat je soms geen gedetailleerde informatie krijgt. Ook vergeten mensen soms enkele ingrediënten te vermelden of begrijpen ze het belang van de volledige beperking van ingrediënten niet. Bijvoorbeeld, denken dat een klein beetje ui of knoflook geen last zal geven, is een veel voorkomende fout die goedbedoelende familie of vrienden kunnen maken bij het koken voor jou. In geval van twijfel, eet het niet! Of, indien mogelijk, laat het deel van de maaltijd waar je niet zeker van bent, liggen. Jouw uiteindelijke beslissing om iets wel of niet te eten zal afhangen van de fase waarin je zit, hoe hongerig je bent, en wat de andere voedselopties zijn.
Als algemene regel voor mezelf stel ik dat ik alle ‘treat’ of ‘snack’-voedsel waarvan ik niet zeker ben, vermijd, ook alle geweldig uitziend gebak en desserts. Maar, zal ik af en toe een hoog-FODMAP-optie eten als er geen alternatief is en ik uitgehongerd ben, of als ik weet dat ik niet in staat zal zijn in de komende paar uur een laag-FODMAP optie te nuttigen. Of als het genot van een bepaald voedingsmiddel de klachten overstijgt. De last in mijn darmen neem ik dan maar voor lief ;).
Succes!
Kris